KATALOG GORSETÓW
Gorsety zinwentaryzowano w Gminnej Bibliotece Publicznej im. Janiny Czaja w Wiśniowej w trakcie II terenowego obozu badawczego (wrzesień 2018 roku) w ramach projektu „Wiśniowski Jarmark Rzemiosł i Zawodów Tradycyjnych – lokalna tradycja w działaniu”.
Każdemu gorsetowi, który pojawił się w ramach inwentaryzacji założono osobną kartę inwentarzową. Wykonano również fotografie w trzech odsłonach: dwie przednie poły, plecy, a także rewers uwzględniający podszewkę. Dane umieszczone obok fotografii gorsetów, a także innych części elementów ubioru o charakterze regionalnym uwzględniają nazwiska właścicieli, wykonawców (twórców) a także innych osób związanych z danym obiektem oraz sposób jego użytkowania i zestawiania z innymi częściami garderoby. Informacje opatrzone cudzysłowem to określenia gwarowe lub wypowiedzi właścicieli, którzy dzielili się wiedzą na temat gorsetów bezpośrednio podczas inwentaryzacji. Pragniemy zaznaczyć, że informacje, które znajdziecie Państwo na stronie internetowej, to tylko fragment z wszystkich wiadomości zawartych w kartach inwentarzowych gorsetów. Całość archiwum jest własnością Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Wiśniowej oraz Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Strój może być analizowany jako przykład materialności, która oddziałuje na ludzi na poziomie innym niż tylko nośnik znaczeń, mianowicie na poziomie doświadczania jego fizyczności. Z tego względu wraz z rozmówcami badacze przyglądali się gorsetom, tak jak patrzy się na wytwory kultury materialnej w nurcie antropologii rzeczy, przypisując im zarówno funkcję nośnika wartości – przedmiotu, jak i podmiotu – współtwórcy rzeczywistości. Tim Dant pisał, że „przedmioty same w sobie nie mogą opowiadać własnej biografii; trzeba im ją ułożyć”. Owo „układanie historii przedmiotów” opiera się zawsze na ludzkiej pamięci. Przedmioty często są jej materialnym wyrazem. Przywołują one w pamięci członków społeczności wspólne doświadczenia tej grupy, ale przede wszystkim prywatne historie. W lokalnym wymiarze istotne dla danej społeczności przedmioty pełnią funkcję upamiętniania tych zdarzeń lub nawet uczuć im towarzyszących. Ludzie nadają rzeczom codziennego użytku wartości, które nabierają znaczenia symbolicznego. Refleksje nad gorsetami, którymi dzielili się mieszkańcy gminy Wiśniowa, były wynikiem impulsu do dzielenia się własnymi doświadczeniami, ale przede wszystkim, skłaniały do konstruowania wypowiedzi w oparciu o pamięć. Informacje personalne, o ile takowe udało się uzyskać, zawarte w kartach inwentaryzacyjnych odnoszą się nie tylko do właścicieli i twórców ale także dotyczą osób, użytkujących gorset – postaci z „biografii rzeczy”.
Przeprowadzenie inwentaryzacji i opracowanie katalogu: Patryk Pawlaczyk, wieloletni kustosz w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie – specjalizacja: strój i tkanina.
Autorka zdjęć: Anahita Rezaei, wieloletnia pracownik Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie (Dział Komunikacji, Dział Edukacji), absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (specjalność: sztuka nowych mediów).
Relacja, analiza i interpretacja przeprowadzonej inwentaryzacji zawarte zostały w rozdziale szóstym publikacji Handmade i Wiśniowa. Wiśniowsko rócno robota… autorstwa Patryka Pawlaczyka zatytułowanym W gorsecie wiśniowskiej tradycji.
Zachęcamy Państwa do komentarzy, interpretacji oraz do poszerzania wiedzy na temat zinwentaryzowanych obiektów poprzez stronę internetową projektu i bezpośredni kontakt z pracownikami GOKiS w Wiśniowej.
| 1. |
|
właścicielka: Danuta Tokarz data wykonania: 1999 miejscowość: Wiśniowa Gorset wyszywany ręcznie muliną z cekinami. Noszony na procesjach, występach. Jest używany nadal. Zestawiany z białą bluzką i spódnicą z zielonego tybetu. |
| 2. |
|
właścicielka: Danuta Tokarz wykonanie: Danuta Urbanik (Stowarzyszenie Twórców i Artystów „Cepry”) data wykonania: 2015 miejscowość: Wiśniowa Kaftan wyszyty maszynowo, nićmi do haftowania maszynowego. Noszony na procesjach, podczas występów scenicznych. Jest używany nadal. Zestawiany z białą bluzką i spódnicą z zielonego tybetu. |
| 3. |
|
właścicielka: Elżbieta Bydłoń wykonawca: nieznany data wykonania: około 1950 miejscowość: Węglówka Gorset zmieniał właścicieli, należał do babci właścicielki. “Noszony podczas procesji, wesel, itd.”. |
| 4. |
|
właścicielka: Elżbieta Bydłoń wykonawca: nieznany data wykonania: około 1980 miejscowość: Wiśniowa Gorset zmieniał właścicieli, ostatnio używany przez mamę właścicielki. “Używany na procesję itd.”. |
| 5. |
|
właścicielka: Krystyna Rokosz wykonanie: Janina Drabik (ur. 1926) data wykonania: 1960/1970 miejscowość: Wiśniowa Właścicielka posiada obiekt od 50 lat. Cekiny, starego typu, koraliki szklane, sieczka szklana, podszyty płótnem lnianym. Noszony „do obrazu” – asysta kościelna. |
| 6. |
|
właścicielka: Krystyna Tokarz wykonanie: Janina Drabik (ur. 1926.) data wykonania: 1960/1970 miejscowość: Wiśniowa Właścicielka posiada obiekt od 50 lat. Haftki pasmanteryjne z okresu międzywojnia, płótno bawełniane, haftowane „lancetą” – muliną. Noszony „do obrazu” – asysta kościelna. |
| 7. |
|
właścicielka: Maria Poradzisz, poprzednia właścicielka: matka – Maria Knapczyk (ur. 1921) z Kobielnika (z Potoka) wykonawca: nieznany data wykonania: około 1928 miejscowość: Wiśniowa Wyszywany ręcznie „lancetą”. Zdobiony koralikami. Gorset noszony przez mamę właścicielki do kościoła i „ do obrazu”. W późniejszym okresie noszony przez obecną właścicielkę „do obrazu” a także podczas występów w ramach działalności w Zespole Regionalnym „Banda Burek”. Obecnie przechowywany jako „tradycja rodzinna”. „Jak podrośnie wnuczka to będzie chodzić, bo jest zainteresowana dawnymi tradycjami”. Gorset noszono do białej bluzki, ze spódnicą, butami „botkami” i zapaską. Gorset wielokrotnie zmniejszany i przerabiany w zależności od potrzeb. |
| 8. |
|
właścicielka: Danuta Hebda wykonanie: Wiktoria Hebda data wykonania: 1940/1950 miejscowość: Wiśniowa Gorset był własnością teściowej. Zdobiony haftem płaskim i bogato „cekinowany” cekinami i koralikami. Na plecach tzw. „orzeł”. Noszony wraz ze „spódnicą krakowską”, białą haftowaną bluzką, koralami i zapaską. Używany w ramach procesji, wesel, uroczystości gminnych, dożynek. Przechowywany jako pamiątka rodzinna. |
| 9. |
|
właścicielka: Anna Podmokła data wykonania: około 1940 miejscowość: Wiśniowa Gorset był własnością matki właścicielki. Gorset bogato haftowany w motywy kwiatowe, uzupełniony cekinami i koralikami. Boki , a także „patki” (kaletki) obszyte koralikami oraz słomką szklaną. Noszony podczas uroczystości kościelnych, gminnych, szkolnych. Obecnie pieczołowicie przechowywany jako pamiątka rodzinna. |
| 10. |
|
właścicielka: Celina Lenart wykonawca: nieznany data wykonania: 1920/1930 miejscowość: Wiśniowa Gorset „cekinowany”, ozdobiony sieczką szklaną, haftowany w ornament kwiatowy. Zestawiany z białą bluzką, koralami, zieloną spódnicą tybetową, zapaską. Noszony podczas uroczystości kościelnych, procesji, dożynek, uroczystości gminnych. |
| 11. |
|
właścicielka: Beata Murzyn wykonanie: Janina Urbaniak z Lipnika data wykonania: 1950/1960 miejscowość: Wiśniowa Haftowany, „cekinowany”, na plecach umieszczono motyw „orła”. Zestawiany z białą bluzką, koralami, zieloną spódnicą tybetową, zapaską. Noszony przez matkę właścicielki w okresie panieńskim na procesjach, weselach, dożynkach. Przechowywany jako pamiątka rodzinna. |
| 12. |
|
właścicielka: Krystyna Szydlak wykonawca: nieznany data wykonania: około 1960 miejscowość: Wiśniowa/Trzemeśnia Właścicielka zabrała gorset do Trzemieśni po zamążpójściu. Gorset dziewczęcy, haftowany, „cekinowany”. Zestawiany z białą bluzką, koralami, zieloną spódnicą tybetową, zapaską. Gorset nadal użytkowany przez dziewczynki podczas procesji, uroczystości kościelnych, a także uroczystości szkolnych.
|
| 13. |
|
właściciel: Jerzy Chlipała wykonawca: nieznany data wykonania: 1930/1940 miejscowość: Wiśniowa. Gorset „cekinowany, ozdobiony sieczką, słomką szklaną”, haftowany w drobno kwiatowy wzór. Zestawiany z białą bluzką, koralami, zieloną spódnicą tybetową w duże róże i zapaską. W zimniejszych okresach zestawiany z chustkami „kaźmiyrkami” lub „jesionkami” do butów – kozaków sznurowanych lub do wsuwanych pantofli zapinanych „na pasek” z klamerką. Gorset był własnością babci, która nosiła go w okresie panieńskim na procesje, święta kościelne, wesela. Przechowywany jako pamiątka rodzinna. |
| 14. |
|
właścicielka: Barbara Lis wykonanie: Wiktoria Hebda data wykonania: 1930 miejscowość: Wiśniowa Gorset haftowany, „cekinowany”, na plecach motyw „orła”, okolice ramion obrabiane słomką szklaną. Zestawiany z białą bluzką, koralami, zieloną spódnicą tybetową w duże róże i zapaską. Noszony na procesjach, występach, uroczystościach gminnych, dożynkach. Właścicielka twierdzi, że „cena gorsetu była równowartością ceny krowy mlecznej”. Gorset przechowywany jako pamiątka rodzinna dla podtrzymania tradycji. |
| 15. |
|
wykonanie: Helena Jamróz data wykonania: 1965 miejscowość: Wiśniowa Gorset haftowany, „cekinowany”. Na plecach orzeł. Zestawiany z białą bluzką, koralami, zieloną spódnicą tybetową w duże róże i zapaską. Używany podczas procesji, świąt kościelnych i gminnych. Przechowywany jako pamiątka rodzinna „dla wnuków”. Obecnie gorset jest nadal noszony.
|